Eddy, een man van begin zestig, komt thuis van zijn werk vastbesloten om zijn leven te veranderen. Hij weet dat zijn gezondheid achteruitgaat en verlangt naar meer balans. Toch, zodra de avond valt, neemt zijn oude patroon het over — televisie, snacks, een drankje. Hij voelt de vertrouwde trek van comfort, gewoonte, en iets wat hij niet goed kan benoemen.

_{Leestijd: 6 minuten.}

Vanuit een systemisch en trauma-geïnformeerd perspectief is deze weerstand geen luiheid of gebrek aan wilskracht. Het is de stem van onverwerkt trauma, onbewuste loyaliteit en hechtingsverlangen. Wat de psychologie “zelfsabotage” noemt, is vaak het systeem dat ons probeert te beschermen — en trouw blijft aan wat bekend is, zelfs als het pijn doet.

De Samenhang Tussen Het Systemische, Het Onderbewuste en Het Traumaveld

Volgens Bert Hellinger maakt ieder mens deel uit van een groter familiesysteem, een onzichtbaar web van verbinding, loyaliteit en lotsverbondenheid. Binnen dat veld kunnen onverwerkte pijn of uitgesloten familieleden onbewust doorwerken in latere generaties. We herhalen wat niet gezien of geheeld werd, niet uit keuze, maar uit een diep verlangen om erbij te horen.

De traumatheorie van Franz Ruppert (IoPT) gaat nog een laag dieper. Hij laat zien hoe trauma de psyche opsplitst in verschillende delen:

• een gezond deel dat verlangt naar leven en verbinding,
• een getraumatiseerd deel dat ondraaglijke pijn vasthoudt, en
• een overlevingsdeel dat het dagelijks leven regelt door pijn te vermijden via controle, prestatie of verdoving.

De hechtingstheorie van John Bowlby toont hoe dit proces begint. Als baby zijn we volledig afhankelijk van emotionele afstemming voor ons gevoel van veiligheid. Wanneer onze verzorgers afwezig, angstig of onvoorspelbaar zijn, past het hechtingssysteem zich aan: we worden hyperalerte doeners (overfunctioneren) of juist afstandelijke gevoelsvermijders (ondervoelen). Deze vroege aanpassingen vormen later de basis voor hoe we ons hechten, liefhebben en met verandering omgaan.

Samen vormen deze drie perspectieven een volledig beeld van waarom verandering zo moeilijk kan zijn:

• Het hechtingsveld laat ons herhalen wat vertrouwd voelt — ook als het ons schaadt.
• Het familieveld houdt ons loyaal aan oude pijn.
• Het traumaveld houdt ons bevroren in bescherming.

Hoe Onbewuste Loyaliteit Ons Vasthoudt

In systemisch werk zien we vaak dat mensen patronen herhalen die lijken op het lot van een ouder of voorouder. Iemand die nooit rust vindt, draagt misschien de onrust van een moeder die altijd bleef doorgaan. Iemand die geen liefde kan ontvangen, spiegelt mogelijk een vader die zich emotioneel afsloot na verlies.

Eddy’s avondritueel is daarom niet zomaar een gewoonte. Het kan een uitdrukking zijn van onbewuste loyaliteit, aan een ouder die op dezelfde manier omging met spanning, of aan een familiesfeer waarin stilte en verdoving veiliger waren dan voelen. Zijn lichaam en zenuwstelsel hebben geleerd: “Zo overleven we.”

Dit is wat Ruppert het overlevingsdeel zou noemen: het deel dat het onverwerkte verdriet en de onvervulde behoeftes afschermt. En omdat dit deel niet alleen trouw is aan het eigen trauma, maar ook aan het familiesysteem, ervaart het verandering als bedreigend. Weerstand is dus niet zwakte, maar een uitdrukking van liefde en veiligheid.

Hechtingspatronen als Onzichtbare Blauwdruk

Vanuit hechtingsperspectief is weerstand tegen verandering eigenlijk geen weerstand, maar angst voor verlies van verbinding. Wanneer vroege hechting onveilig was, associeert het onderbewuste verandering met gevaar: “Als ik verander, verlies ik de verbinding.”

• De angstig gehechte probeert het leven te controleren om veiligheid vast te houden.
• De vermijdend gehechte trekt zich terug om teleurstelling te voorkomen.
• De gedesorganiseerd gehechte schommelt tussen beide — hunkert naar liefde, maar trekt zich terug uit angst.

Deze strategieën waren ooit briljante aanpassingen, maar beperken ons later in het leven.
Heling betekent dat de volwassene in ons de leiding neemt, terwijl de jongere delen veiligheid leren voelen waar dat ooit ontbrak.

Van Zelfsabotage naar Zelfbescherming

Wanneer iemand zegt: “Ik saboteer mezelf altijd,” nodigt systemisch werk uit tot een andere blik:
Wat als dit deel niet saboteert, maar beschermt?

De “sabotage” is vaak een liefdevolle beweging, naar de moeder die leed, de vader die machteloos was, of het broertje dat verloren ging. Vanuit Rupperts perspectief behoort dit deel tot de trauma-identiteit, terwijl het gezonde deel nog wacht op toestemming om te leven. Bowlby’s inzichten laten zien waarom die toestemming onveilig voelt: loskomen en bloeien betekende ooit het risico lopen de liefde te verliezen. Vanuit deze lagen bekeken wordt weerstand een daad van verbondenheid, een beweging van liefde die is vastgevroren in de tijd.

Wegen naar Heling

Echte verandering ontstaat wanneer deze lagen — systeem, psyche en lichaam — weer met elkaar in verbinding komen.

Systemisch Werk (Hellinger)
Brengt verborgen loyaliteiten, uitgesloten pijn en familiepatronen aan het licht.
Het helpt mensen te zien wat ze dragen voor anderen, en herstelt de ordening in het familiesysteem.

Identiteitsgerichte Traumaverwerking (Ruppert)
Maakt de gespleten delen van de psyche zichtbaar. De cliënt formuleert een intentie (“Ik wil volledig leven”) en onderzoekt welke delen meebewegen en welke weerstand bieden.
Heling begint wanneer het overlevingsdeel mag ontspannen en het getraumatiseerde deel eindelijk gezien wordt met compassie.

Hechtingsherstel (Bowlby en verder)
Creëert veiligheid in relatie, eerst met de begeleider of therapeut, daarna in het contact met zichzelf.
Het leert het zenuwstelsel dat nabijheid en verandering veilig kunnen samengaan.

Integratie: Voorbij de Weerstand

Wanneer het onderbewuste, het familiesysteem en het lichaam samen gaan werken, voelt verandering niet langer als strijd. Het zenuwstelsel komt tot rust, het innerlijke kind voelt zich veilig, en de kracht van het familiesysteem begint te ondersteunen in plaats van tegen te houden.

Eddy’s weg naar verandering begint dus niet met meer discipline, maar met erkenning. Erkenning van de liefde die schuilgaat in zijn weerstand, van de pijn die zijn gewoonten vormde, en van de voorouderlijke echo’s die nog in zijn lichaam leven. Wanneer hij leert die loyaliteit te eren en los te laten, komt de energie die ooit vastzat in overleven, vrij voor leven.

In Essentie

We saboteren onszelf niet. We beschermen wat ooit te pijnlijk was om te verliezen: liefde, verbinding, erbij horen. Wanneer die bescherming wordt gezien en geëerd via systemisch, trauma- en hechtingswerk, hoeft ze ons niet langer tegen te houden. Dan bewegen het onderbewuste, het familiesysteem en het hart eindelijk in dezelfde richting: naar leven.