Familieopstellingen
Wat jij voelt, is soms van een ander
Wat als je onbewust iets meedraagt wat niet van jou is? Soms zit je vast in terugkerende patronen. Je doet zó je best, en toch voel je dat er iets knelt. Misschien zorg je voor iedereen behalve jezelf. Je zegt ‘ja’ terwijl je ‘nee’ bedoelt. Of je hebt al veel geprobeerd, maar die innerlijke onrust blijft. Dan kan het zijn dat je — zonder dat je het doorhebt — iets draagt uit je familiesysteem. Bijvoorbeeld de pijn, schuld of last van een ouder, grootouder of iemand die buitengesloten is. In een familieopstelling maken we dat zichtbaar.
Wat is een familieopstelling?
Een familieopstelling is een methode om te onderzoeken wat er onbewust meespeelt in je familiebanden. Want je bent niet alleen wie je zelf denkt dat je bent — je bent ook onderdeel van een groter systeem: jouw familie. En binnen dat systeem kunnen dingen vastlopen.
In een opstelling wordt duidelijk waar iets is gaan schuiven. Bijvoorbeeld:
- een kind dat onbewust de plek van een ouder inneemt
- iemand die het verdriet van een ander draagt
- een familielid dat vergeten of uitgesloten is
Als dat zichtbaar wordt, komt er rust in het systeem. En in jou.
Geen spirituele poespas
Een familieopstelling is geen ritueel, geen toneelstukje en geen truc. Het is een praktische manier om te kijken naar het grotere geheel waar jij deel van uitmaakt. Je hoeft nergens in te geloven. Het enige wat je nodig hebt is nieuwsgierigheid: Wat wil er via mij zichtbaar worden?
Hoe werkt dat dan, in de praktijk?
Er zijn verschillende manieren waarop je een familieopstelling kunt doen:
In een groep (met representanten)
In een groep vertel je kort je vraag of thema. Dan kies je mensen die jouw familieleden representeren, bijv. je moeder, vader, of jezelf. Jij kijkt van een afstand hoe zij zich opstellen in de ruimte. En dan gebeurt er iets bijzonders: de representanten voelen vaak dingen die kloppen met jouw werkelijkheid, zonder dat ze die informatie vooraf hebben gekregen. Het lijkt vreemd, maar we pikken allemaal informatie op uit een groter veld. Alsof het systeem zelf via de opstelling wil laten zien wat gezien mag worden.
1-op-1 (met vloerankers of poppetjes)
Bij een individuele sessie werken we in een rustige setting, meestal met vloerankers (gekleurde matjes of blaadjes papier) of met houten poppetjes op tafel. Jij kiest intuïtief een plek voor jezelf, je ouders, broers of zussen. Vervolgens onderzoeken we samen wat je voelt op elke plek. Ook hier komt vaak veel aan het licht — in jouw lijf, houding of woorden.
De Fontein – Je plek innemen
De bestseller De Fontein van Els van Steijn legt dit helder uit. Zij vergelijkt het familiesysteem met een fontein: je ouders staan boven je, jij staat daaronder, je kinderen nog een laag daaronder. Zolang iedereen in zijn eigen ‘bak’ staat, stroomt het water (de levensenergie) vanzelf. Maar zodra jij bijvoorbeeld in de bak van je moeder springt, om haar te helpen of te dragen, stopt de stroom.
Een opstelling helpt je om weer in jouw bak te gaan staan. En dat geeft rust, kracht en ruimte.
Waar werkt een familieopstelling goed bij?
- Je wil eindelijk stoppen met overleven, en écht gaan leven
- Je voelt je vaak verantwoordelijk voor anderen
- Je hebt moeite om je plek in te nemen of grenzen aan te geven
- Je bent bang om te falen of succes te hebben
- Je hebt onverklaarbare vermoeidheid of onrust
- Je herhaalt steeds dezelfde soort relaties of patronen
- Je wilt inzicht in de dynamiek tussen jou en je familieleden
En waarbij minder?
Een opstelling is geen vervanging van therapie of medische behandeling. Het is geen quick fix. Als je diep trauma draagt, kan het zijn dat een familieopstelling niet genoeg bedding geeft. In dat geval kijken we samen of een andere vorm passender is.
Moderne vormen van opstellingen
Sinds Prof. Dr. Bert Hellinger familieopstellingen introduceerde, is de tijd niet stil blijven staan. Zijn voormalige student Prof. Dr. Franz Ruppert bouwde verder op zijn werk en ontwikkelde een vorm die zich meer richt op het individu en de innerlijke splitsing na trauma. In deze methode, ook wel bekend als IoPT (Identiteitsgerichte psychotraumatheorie en therapie, ’trauma-opstelling’, of ‘de opstelling van het verlangen’), werk je met innerlijke delen van jezelf — zoals je gezonde deel, je overlevingsdeel en je gekwetste deel.
In moderne systemische begeleiding wordt vaak een combinatie gebruikt: elementen uit de klassieke familieopstelling, gecombineerd met inzichten uit de traumatherapie van Ruppert. Welke vorm het best past, hangt af van jouw vraag. Meer over de opstelling van het verlangen lees je hier.